Is mijn dak geschikt voor zonnepanelen?
Om zonnepanelen te kunnen plaatsen, moet je dak aan een aantal voorwaarden voldoen. Is er voldoende ruimte, heeft het dak een oriëntatie tussen het oosten en westen, richting het zuiden. En is er geen of een beperkte schaduwwerking en een stabiele dakconstructie om de zonnepanelen op te bevestigen?
Voor particuliere huizen worden voornamelijk twee zonnepaneelmaten gebruikt: 1,00x1,65 meter en 1,10x1,75 meter. Veelgebruikte systemen bestaan uit 8, 12 of 16 zonnepanelen. Een systeem van 16 zonnepanelen wordt vaak geplaatst als 2 rijen boven elkaar. Deze voorbeeldsystemen hebben dus een hoogte van 3,3 tot 3,5m en een breedte van 4, 6 of 8 meter. Doordat je wat ruimte aan de rand van je dak moet vrijhouden, is hiervoor tussen de 15 en 30 m2 aan vrije ruimte op je dak nodig.
Elk dak is uniek en vereist een op maat gemaakte oplossing om de beschikbare ruimte optimaal te benutten. Bij voorkeur worden de panelen in nette rechthoeken op één of meerdere dakdelen geplaatst. Plaatsing over meerdere dakdelen kost wel extra installatietijd en vereist een meer complexe bekabeling en omvormer. Let op een nette lay-out, want het oog wil ook wat: met een gemiddelde levensduur van 25 jaar moet je immers lang genoeg naar de zonnepanelen kijken.
Oriëntatie en dakhoek
Zuidelijke daken
©acilo
Zuidelijke daken met een dakhoek van 30-40 graden zijn optimaal voor zonnepanelen. Doordat deze daken rond het middaguur direct naar de zon ‘kijken’ maken ze optimaal gebruik van de zon op het warmste moment van de dag. Deze ideale daken hebben een zonnepotentie van 100%, en bieden dus het beste financiële rendement voor zonnepanelen. Als een zuidelijk dak platter of steiler is dan 30-40 graden is de zonnepotentie vaak nog steeds meer dan 95%.
Zuidoost- of zuidwestelijke daken
©OLCAY ARDA
Zuidoost- of zuidwestgerichte daken zijn prima geschikt voor zonnepanelen. Het felste zonlicht van het middaguur wordt iets minder benut, maar ze genereren juist meer elektriciteit in de ochtend (zuidoostelijke daken) of in de middag (zuidwestelijke daken). Onder een goede hoek hebben deze daken een zonnepotentie van meer dan 95%, terwijl een platter of steiler dak nog steeds boven de 90% komt.
Oost- of westelijke daken
©FOKKE BAARSSEN
Oostelijke of westelijke daken hebben een zonnepotentie van 80-90%. Hier is de regel: hoe platter het dak, hoe beter de zonnepotentie. Dat komt omdat bij plattere daken de felle zon van het middaguur beter op de zonnepanelen valt. Oostelijke daken genereren de meeste elektriciteit in de ochtend, terwijl westelijke daken juist meer energie in de middag opwekken. Oost-west daken kunnen prima gecombineerd worden voor een gelijkmatige elektriciteitsproductie.
Noordelijke daken
Noordelijke daken zijn minder geschikt voor zonnepanelen. Ze hebben een zonnepotentie van minder dan 75%. Dit geldt ook voor daken richting het noordoosten of noordwesten. Deze daken zijn minder geschikt, omdat er minder zonlicht op valt, en het rendement op je panelen dus een stuk lager is. Tenzij je bewust kiest voor een lager rendement of een heel licht hellend dak richting het noorden hebt, raden we consumenten af om zonnepanelen op een dak richting het noorden te plaatsen.
Platte daken
Platte daken hebben nog steeds een zonnepotentie van 90%, wat veel mensen verbaast. Het zonlicht rond het middaguur wordt iets minder benut dan bij een dak op het zuiden. Maar tijdens de ochtend en in de middag vangt een plat zonnepaneel juist meer zon. Om de panelen door de regen schoon te laten spoelen, is een installatie op een plat dak nooit helemaal plat, maar altijd onder een bepaalde hoek op het zuiden (of oost-west). Een kleine hoek (15-20 graden) heeft als voordeel dat je de panelen dichter bij elkaar kunt plaatsen waardoor er minder schaduw tussen de rijen valt.
De optimale hoek van 30-40 graden wordt minder vaak gebruikt op platte daken, omdat de montageconstructie dan groter en dus duurder is. Tevens zie je de zonnepanelen vanaf de grond eerder boven het dak uitsteken bij een grote hoek. Let bij platte daken goed op obstakels met mogelijke schaduwwerking zoals schoorstenen, muurtjes aan de zijkant of naburige gebouwen.
Ook is het mogelijk om zonnepanelen op een plat dak niet in rijtjes op het zuiden te richten, maar ze bewust oost / west te plaatsen. Op die manier kan het dak 40% efficiënter benut worden omdat er geen ruimte tussen de panelen aangehouden hoeft te worden wegens schaduwval. Je geeft met een oost/west opstelling op een plat dak wel 15% output weg doordat de zonnepanelen per stuk 15% minder presteren dan in een zuidelijke opstelling.
Schaduw en obstakels
Schaduw op een zonnepaneel verlaagt de elektriciteitsopbrengst aanzienlijk. Dat komt omdat in een systeem van meerdere zonnepanelen de zwakste schakel telt. Als er bijvoorbeeld een systeem van 12 panelen op je dak ligt en 1 zonnepaneel krijgt schaduw door een schoorsteen, dan vallen de overige 11 panelen terug naar de veel lagere opbrengst van dit enkele zonnepaneel in de schaduw, tenzij je gebruikt maakt van Power-optimizers of Micro-omvormers. Bij een gewone string-omvormer kan de schaduw dus al snel voor een vermindering van 25-50% in de opbrengst zorgen, waardoor je investering niet het verwachte resultaat heeft.
Waar moet je rekening mee houden?
Belangrijke obstakels, zoals pijpjes, schoorstenen, dakkapellen, andere dakdelen, bomen en het huis van je buren. Let ook op bomen die de komende 25 jaar een stuk groter kunnen worden dan ze nu zijn.
Let niet alleen op de schaduw op één moment, maar bedenk dat de zon in de ochtend in het oosten opkomt, in het middaguur op het zuiden staat en ’s avonds in het westen ondergaat. Hierdoor verandert de schaduw gedurende de dag. Schaduw voor 9 uur ’s ochtends of na 5 uur ‘s middags is niet zo schadelijk voor je opbrengst, omdat de intensiteit van de zon een stuk lager is rond deze tijdstippen. Ook schaduw in de winter door een laagstaande zon is te verwaarlozen, omdat de elektriciteitsopbrengst in de winter slechts 10% van het jaartotaal is.
Power-optimizers of micro-omvormers om zonnepanelen individueel te schakelen
Als schaduw niet ontweken kan worden, kan de impact verminderd worden door het gebruik van power-optimizers of micro-omvormers onder ieder zonnepaneel. Hiermee wordt een systeem van zonnepanelen parallel geschakeld, waardoor het probleem van de zwakste schakel wordt opgelost. Ieder zonnepaneel produceert met een power-optimizer of micro-omvormer zijn eigen optimale opbrengst, dus als van de 12 panelen er één in de schaduw ligt, dan valt alleen dat enkele paneel terug door de schaduw. Bijkomend voordeel is dat het systeem per paneel uitgelezen kan worden, waardoor eventuele problemen direct toe te wijzen zijn aan één specifiek paneel en het veel inzichtelijker is hoe het systeem functioneert.
Het verschil tussen power-optimizers en micro-omvormers is dat power-optimizers altijd nog een centrale omvormer nodig hebben die vaak binnen wordt gemonteerd. Power-optimizers maken het systeem ‘slim’, maar micro-omvormers maken het systeem ‘slim’ en zetten direct achter het paneel de gelijkstroom van de zonnepanelen om naar wisselspanning. Daardoor wordt er bij micro-omvormers een kabel rechtstreeks van de zonnepanelen naar de meterkast getrokken, dus een heel simpele installatie. Met name bij platte daken met slaapkamers boven scheelt dit een omvormer-kast binnen.
Het nadeel van power-optimizers en micro-omvormers is dat de initiële investering hoger is (ongeveer € 50 tot € 75 per paneel extra). Maar micro-omvormers hebben een levensduur van 25 jaar, terwijl een normale seriële omvormer 10-15 jaar meegaat en dan vervangen moet worden. De totale kosten over de levensduur van de zonnepanelen zijn dus gelijk, met als voordeel een forse vermindering van de schaduw en dus een beter financieel rendement op zonnepanelen.
Materiaal op je dak
Normale dakpannen, platte daken en golfplaten zijn meestal geschikt voor zonnepanelen, mits in goede staat. Overige daken brengen extra kosten met zich mee of zijn niet geschikt voor de installatie van zonnepanelen. Vergunningen zijn niet nodig voor zonnepanelen, behalve als je ze grond-gebaseerd of verticaal tegen de muur wilt plaatsen. Ook mag je huis geen onderdeel zijn van een beschermd stadsgezicht of de status van een monumentaal pand hebben.
Dakpannen
©Roland T. Frank
Dakpannen zijn eigenlijk altijd geschikt voor de installatie van zonnepanelen. Het montagesysteem voor zonnepanelen wordt middels aluminium verbindingen aan de onderliggende dakconstructie bevestigd. Dakpannen worden simpelweg opgetild en de aluminium bevestigingshaak gaat er onderdoor. De installateur zal dus nooit boren in dakpannen en het dak blijft waterdicht. De enige uitzondering vormen heel oude pannen (bijvoorbeeld van klei) die erg fragiel en breekbaar zijn: deze zijn mogelijk niet geschikt voor de installatie van zonnepanelen. Het kan bij een ouder dak aan te bevelen zijn om de dakpannen onder de zonnepanelen te vervangen door dakpanplaten van kunststof of metaal, platen in de vorm van meerdere dakpannen. Visueel blijft het dak hetzelfde, maar de vrijgekomen pannen kunnen worden gebruikt om slechte pannen op de rest van het dak te vervangen. Ook kun je een indak-systeem gebruiken, maar dit is tot de helft duurder.
Platte daken
©MICHAEL VERHOVSKI
Platte daken zijn over het algemeen geschikt voor zonnepanelen, mits de onderliggende constructie stevig genoeg is. Betonnen constructies zijn altijd geschikt. Je moet in ieder geval op het platte dak kunnen lopen, omdat ieder zonnepaneel toch 20 kilo weegt met nog 20 kilo ballast. Bedekking van platte daken met normaal bitumen en grind is prima, al is installatie op schuine daken met bitumen moeilijk en duurder wegens een gebrek aan bevestigingsmogelijkheden voor het montagesysteem. Het kan zijn dat de maximale belastbaarheid van het dak de maximale systeemgrootte voor zonnepanelen kan beperken. Ook kan de hoeveelheid ballast behoorlijk variëren op basis van de windbelasting op het dak. Denk hierbij aan de hoogte van het gebouw of locatie zoals kust of aan de rand van een woonwijk.
Golfplaten , stalen / zinken daken
Golfplaten daken (bijvoorbeeld op boerderijen of schuren) zijn geschikt voor zonnepanelen en de installatie is eenvoudig en zonder meerkosten. Stalen of zinken daken zijn meestal ook geschikt voor zonnepanelen.
Minder geschikte daken
Overige daken zijn over het algemeen niet geschikt voor zonnepanelen. Bij een asbest dak moet je eerst het asbest saneren. Bij een rieten dak kunnen zonnepanelen meestal niet worden geplaatst wegens brandgevaar. Er zijn wel systemen waarbij de zonnepanelen compleet worden gescheiden van het riet door ze in een bitumen bak te plaatsen, maar we raden dit niet aan. Op een leien dak kunnen zonnepanelen soms worden geplaatst, maar de installatie is vaak een stuk duurder en niet alle installateurs installeren op leien daken.
Indien het dak onderhoud vereist, bijvoorbeeld wegens losse of gebroken dakpannen, is het aan te raden om eerst je dak te repareren en daarna pas zonnepanelen te installeren. De meeste installateurs van zonnepanelen kunnen betrouwbare dakdekkers aanbevelen.
Locatie in Nederland
Alle locaties in Nederland zijn geschikt voor zonnepanelen, de verwachte opbrengsten tussen de beste en slechtste locatie verschillen weinig. In Nederland is de zoninstraling behoorlijk gelijk, en het is overal in het land de moeite waard om zonnepanelen te installeren. Het maximale verschil tussen de meeste zoninstraling (op de Waddeneilanden) en de minste zoninstraling (in Limburg) is beperkt tot ongeveer 10% van de jaarlijkse opbrengst.
De online tool van Kieskeurig.nl houdt rekening met de zoninstraling op jouw precieze locatie, gebaseerd op het gemiddelde van de afgelopen 25 jaar. Hierdoor krijg je een zo precies mogelijke schatting van de verwachte opbrengst van zonnepanelen op je eigen dak. Start ook met duurzame energie en besparen!
